Soms kom ik toevallig uit bij herinneringen die ik meende al lang te zijn vergeten, maar die toch ergens opgeslagen bleken te liggen in een donker hoekje in mijn bovenkamer. Het is alsof het een bijna uitgedoofd neuron was dat plots weer wordt aangeslagen en geënergetiseerd, of een bijna geheel geïsoleerd neuron waar plots weer de weg naartoe gevonden wordt. En die herinnering komt terug doordat ik aan iets anders dacht of iets anders zag. Ik volgde ooit een cursus bij de Berlijnse professor Klaus Döring, die me leerde over hoe we onze hersenen beter kunnen gebruiken met behulp van "mind maps" van onze gedachten en "anchors" waaraan we onze gedachten koppelen. Het gaat immers om associaties: als ik iets zie, denk ik aan iets anders. En dan denk ik meestal vandaar weer aan iets anders, en zo verder -- zoals een mens wel eens aan de telefoon van het kastje naar de muur wordt doorgeschakeld naar weer een andere agent. Zodanig dat ik snel vergeten ben waar ik eerst aan dacht en waar het mij om te doen is. Het is een ketting van gedachten die associatief gekoppeld zijn in de hersenen. Alsof het elk 1 in neuron zit dat met een ander is verbonden, en dat ik zo door van het ene neuron naar het andere doorgeleid te worden, verloren raak in het enorme labyrinth van neuronen dat zich onder mijn schedel bevindt.
Als ik dan snel daarna de oefening maak waar ik eigenlijk eerst aan dacht, dan moet ik stap voor stap terugkeren aan wat ik dacht en aan wat ik daarvoor dacht. Dat lukt mij met enige moeite gewoonlijk wel, en dan zie ik een hele ketting van een aan een geassocieerde gedachtenelementen. Vaak van de hak op de tak, blijkt dan.
Ik ondervind iets gelijkaardigs in een verklarend woordenboek (OK, vooral vroeger dan want nu meer op het internet). Als ik een woord opzoek, zie ik een ander woord dat ik niet ken en kijk wat dat betekent. En dan denk ik aan een ander woord of zie ik een ander interessant woord in een ooghoek en ga zo verder, door associaties in de hersenen of door nieuwe sensorische impulsen van buitenaf. Het is soms zo overweldigend en dwingend dat ik alles vergeet en een half uur later opkijk en vaststel dat ik natuurlijk vergeten ben waarnaar ik op zoek ga. Soms moet ik met pijn in het hart het boek toeklappen of de ogen sluiten om te stoppen en wat tot rust te komen van die plots opgekomen en uit het niets ontstane vlaag van te willen weten, die roes van nieuwe dingen die ik nog niet wist, die onverzadigbare drang naar kennis. Ik heb me vaak afgevraagd of ik alleen zo was, maar mijn tante Marieke is ook zo curieus. Al is dat geen referentie. Misschien is zij net als ik bijzonder leergierig (=geïnteresseerd om alles te weten, dat is niet noodzakelijk hetzelfde als nieuwsgierig =geïnteresseerd om nieuwtjes eerst te weten, dus ook roddels, en dan terug te vergeten).
Maar er is wel een meer recent fenomeen dat daarmee te vergelijken is en wél talloze mensen overkomt. Bij websurfen heb ik dat woordenboekfenomeen ook en ik ben overtuigd dat ook bij veel anderen voorkomt. Want die eigenschap van associaties maken is een sterke kracht van mensen. Zo kunnen wij dingen vergelijken met eerdere ervaringen, en fouten geen 2de keer maken. Zo leren mensen, en worden wij slimmer. Het is een belangrijk element in onze evolutie en dus in onze overleving.
Er wordt ook onderzoek naar associaties gedaan. Een tijd geleden nam ik deel aan een onderzoek van de KU Leuven naar woordassociaties. Bij voorbeeld bij aardbei denk je spontaan direct aan rood, lekker, fruit,... en dat wordt dan in een aanschouwelijk tekeningetje met bollen en lijntjes voorgesteld. Vele mensen denken spontaan aan hetzelfde, maar sommigen aan andere dingen (soms persoonlijk, maar soms doordenker of creatief!). Interessant en leuk om zien, maar het bewijst ook hoe wij mensen associatief denken.
En als we doodgaan, sterven ook onze hersenen af. Al die neuronen, met al die schat aan aangeleerde informatie en opgedane ervaringen, gaat dan verloren. Met ons lichaam verdwijnt en vergaat dat allemaal. Voorgoed. En razendsnel. Want nauwelijks 5 minuten nadat ons hart stopt, is alles onverbiddelijk weg, verdwenen, dood. En elke mens die sterft, heeft, puur informatief gezien, unieke informatie. Al is het waarschijnlijk bij de een meer waardevol dan bij de ander. In elk geval, het op sterk water zetten van de hersen van Einstein is zinloos. Toch daarvoor. Want misschien is het wel nuttig voor de museale waarde, of om onderzoek te doen naar het genie.
En toch, als we de schat aan informatie in de hersenpan van een mens al zouden willen bewaren, dan zou dat kunnen. Namelijk in situ, door de hersenen blijvend te bevloeien met (al dan niet kunst)bloed, eventueel in een afgestorven lichaam. Klinkt luguber, maar het kan wel. Maar enkel bewaren (storage) en niet weer ontsluiten (retrieval), want de 'interfaces' (spraak, schrijven,...) werken niet meer omdat de 'controller' in de hersenen niet meer actief is. Het zou een vorm van actief bewaren zijn, want er is stroom en monitoring nodig. Dit in tegenstelling tot passief bewaren (='benign neglect'), zoals het geval is bij informatie die vervat zit op papier ("papier is geduldig"), perkament, of kleitabletten (al meer dan 3000 jaar bewezen!). Maar storage en retrieval, en actief en passief bewaren, is meer bekend in het archiefwezen en musea, en dat is een ander verhaal (zie http://willemgijsels.blogspot.com/2011/03/datavernietiging.html ).
Verder merk ik een andere eigenaardigheid -- dat geldt tenminste voor mijn hersenpan -- is dat ik sommige dingen maar 1 keer hoef te horen of te lezen en ik vergeet het nooit meer. Niet passief in een hoekje in mijn bovenkamer, maar actief geweten. Waarschijnlijk omdat mij interesseren of indruk maakten op dat moment? Terwijl er ook vele andere dingen zijn die meermaals en via meerdere kanalen tot mij komen, maar die ik kort erna alweer vergeten ben. Misschien omdat ze mij in mijn onderbewuste ervaring niet interesseren, of erger, omdat ik die zaken futiel of irrelevant of saai vind. En dus oor in, oor uit. Zo kan ik bijvoorbeeld -- ik bruskeer hiermee misschien velen? -- nooit het verschil onthouden tussen Star Trek en Star Wars. Ik lees of hoor er regelmatig over, ik zoek het regelmatig eens op Wikipedia op, en toch vergeet ik steeds weer hoe dat zit met Darth Vader of The return of the Jedi. Sorry Trekkies en Star Wars-fans.
Of mijn ideeën en gevolgtrekkingen hierover allemaal juist zijn, zou ik wel eens willen checken als ik ooit een neurochirurg tegen het lijf loop. Want bij gebrek aan kennis terzake, heb ik mijn eigen voorlopige mening gevormd op basis van mijn ervaringen en mijn vermoedens. Dus overtuig mij als ik fout ben, versterk mij als mijn dezelfde mening deelt. Kennis van professionelen heeft een streep voor, maar ik sta ook open voor argumenten van collega-leken.
(foto: everlost.nl)
