Het Westen en de Anderen

Barack Obama sprak gisteren aan de universiteit van Caïro. Het was een historische speech (http://news.yahoo.com/s/ap/20090604/ap_on_re_mi_ea/obama) in vele opzichten. Om te beginnen de plaats: hier stond ooit de veelgeroemde bibliotheek van Alexandrië, die zowat alle wijsheid van de antieke wereld had vergaard. Ze ging later ten onder, symbolisch voor de vergankelijkheid van volkeren en naties. Ook de boodschap was historisch: direct en open; verwijzend naar de pijnpunten tussen de westerse en islamitische wereld, maar ook oproepend tot misschien moeilijke toegevingen; en met uitgestoken hand en met de hoop op hernieuwde gesprekken die hopelijk daarna uitmonden in akkoorden. Die op hun beurt hopelijk daarna uitgroeien tot een echte vrede tussen Israeli en Palestijnen. Vandaag is Obama in Duitsland voor een bezoek aan een concentratiekamp, morgen in Frankrijk voor de 65ste verjaardag van D-day. Of hoe Europa en de 2de Wereldoorlog nog steeds zwaar wegen in Amerika's buitenlandbeleid: de Amerikaanse soldaten die sneuvelden in Europa, de oorlogsmisdaden van de Nazi's, het ontstaan van Israel.

Maar deze buitenlandse rondreis slaat ook een brug van de problemen van toen naar de problemen van nu. Immers, een groot deel van de 20ste eeuw werd bepaald door de tegenstelling tussen West en Oost, tussen de vrije westerse wereld en het communistische oostblok, tussen de USA en de USSR. De grens werd bepaald in 1945, liep dwars door Europa, en werd nadien gesymboliseerd door de Berlijnse Muur. Nu lijkt een groot deel van de 21ste eeuw een tegenstelling te zullen worden tussen het Westen en het Midden-Oosten, tussen christenen en de moslims, tussen de US en pakweg Iran of Syrië. De grens is niet zo duidelijk, want in onze maatschappij wonen christenen en moslims door elkaar, maar er zijn ook plaatsen waar de grens erg reëel is: bijvoorbeeld in Bosnië-Herzegovina, en ook tussen Israel en de Palestijnse gebieden. De Koude Oorlog van de 20ste eeuw is voorbij, maar er dreigt een nieuwe Koude Oorlog van de 21ste eeuw te ontstaan. Als die er al niet is sinds 9/11 en andere aanslagen, de intifada's, de oorlogen in Irak en Afghanistan. Zo'n conflict kan evengoed als in de 20ste eeuw tot een kernwapenwedloop of kernoorlog leiden. De Vrede is niet gegarandeerd. Het Westen mag niet in de val van een simplistische redenering trappen als "de vorige keer heeft het westen gezegevierd, nu zal dat ook gebeuren", of erger, "one down, one to go".

De nieuwe amerikaanse president en zijn regering besteden terecht veel aandacht en moeite aan dit probleem, ondanks dat er genoeg andere belangrijke problemen zijn (economie, immigratie, milieu, enz). In elk geval is deze speech volgens mij de meest positieve gebeurtenis in deze kwestie sinds Bill Clinton in 2000 de mouwen opstroopte en poogde om samen met Rabin en Arafat een oplossing te forceren. Het lukte toen bijna, maar dat is geschiedenis. De blauwdrukken liggen nog in de kast. Er moeten nog deeloplossingen komen (statuut van Jeruzalem en het vluchtelingenprobleem) en de situatie is intussen ook veranderd. Maar de tijd is met deze speech van deze president nooit zo goed geweest. Hopelijk wordt het meest signaal door de betrokken partijen aangegrepen. En hoe historisch deze speech zal geweest zijn, zal door historici later 'im Rückblick' worden beoordeeld.

(foto: AFP)