Sarko-photo, of zo...

De president van de Franse Republiek Nicolas Sarkozy was erbij, bij de val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989. Dat beweert hij toch op zijn facebook-pagina, en er staat zelfs een fotootje bij om dat te bewijzen. De foto toont hem inderdaad terwijl hij stukjes uit de Muur aan het pikken is, en zijn compaan Alain Juppé staat ernaast. Het wordt door de media nagezocht en wat blijkt? Dat hij op 9 november niet in Berlijn kón geweest zijn. Dat wordt later bevestigd. Het was waarschijnlijk enkele dagen later.
Het is begrijpelijk dat je geheugen je wat in de steek kan laten na al die tijd.
Ik was zelf toen ook in november 1989 in Berlijn -- euh, zo denk ik toch -- en ik pikte daar ook stukjes uit de muur. Echt waar: de stukjes beschilderd beton vond ik onlangs terug op zolder. Alleen bleek uit mijn oude agenda dat ik er op 10 december 1989 ben geweest. De precieze datum was ook in mijn geheugen door de tijd vertroebeld. Ik denk dat het ook zo was bij de Franse president, en dat hij er wel degelijk kort nadien geweest is. Het gaat immers om de historische gebeurtenis, waarvan je het belang inschatte. En daarbij worden ook foto's gemaakt.
Maar iemands geloofwaardigheid komt door zo'n misser wel in het gedrang. Men gaat twijfelen of de foto wel echt is. Want een foto is een bewijs dat je ergens geweest bent.
Tja, is dat wel zo? Het is alleszins zo bij analoge foto's op celluloid. De bewijskracht van foto's is zelfs zo groot dat foto's werden en worden gebruikt in rechtszaken en als alibi. Hoewel er ook twijfel kon bestaan over de echtheid van foto's. Er was bij voorbeeld trucage: denk maar aan die foto van de vermeende moordenaar van JFK die poseerde in een achtertuin met een geweer, maar waar de schaduw van de zon al dan niet verkeerd viel. Er was ook enscenering: denk maar aan foto's van UFO's. Ik herinner me dat een journalist ooit -- na vele pogingen -- een foto trok van een "soepteljoor" (een diep bord in goed Nederlands) en die dan gepubliceerd kreeg in de krant!
Met de digitale revolutie wordt het alleen maar erger. Digitale foto's kunnen met allerlei programma's worden gefotoshopt (het is zelfs een soortnaam geworden!). Nu is het wel zo dat experten doorgaans snel zien of er aan een foto "gepeuterd" is, bij voorbeeld omdat waar er "geplakt" is de overgangen (edges) goed zichtbaar zijn. Dat kan onder andere door de kleurovergangen of "energie"-inhoud van de foto te analyseren. Maar Photoshop (het programma) en soortgelijke worden ook beter: men kan kleuren en overgangen zodanig "blenden" dat het bijna naadloos overvloeit in elkaar. Als de retoucheerder (zo heette dat vroeger tenminste) dus heel goed is in het gebruik van de software, dan is het soms zeer moeilijk om echt van gemaakt te onderscheiden.
Ook kan de foto uit zichzelf niet haarscherp zijn (niet verwonderlijk met de kwaliteit van gsm-camera's en de snapshotmentaliteit) of minder scherp wordt gemaakt (met een "soft"-filter). Hierdoor worden bewerkingen aan een foto gemaskeerd. Digitale foto's hebben bovendien nog steeds een lagere intrinsieke resolutie dan kleinbeeldnegatieven.
Het opslagformaat speelt dan weer een rol om te helpen echt van vals te onderscheiden. JPG is het meest gebruikte formaat. De compressie geeft effecten als blockiness en/of edge effects, en die zijn verschillend bij verschillende compressie-instellingen. In TIFF kun je extra informatie opslaan. RAW is ongecomprimeerd en alle details zijn zichtbaar tot op pixel-niveau. Een goede vervalser moet ook al een computerexpert zijn om hierdoor niet door de mand te vallen. Maar als hij dat ook goed doet, werkt het juist echtheidverhogend.
Tenslotte zijn er ook andere meer ouderwetse hulpmiddelen zoals het analyeren van perspectief, de relatieve grootte, de belichting of de kleurverdeling in de foto, om geknoei met een foto te ontmaskeren. De foto-foefelaar zal best ook al kunstacademie hebben gevolgd. Maar als ook daar geen anomalieën te vinden zijn, kan met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid gesteld worden dat de foto echt is.
Dat denk ik ook dat het geval is met deze (ongedateerde) foto. Dat kan echter niet gezegd worden van allerlei andere (parodiërende) foto's die circuleren op internet waaruit moet blijken dat de Franse president ook bij een helebooel andere historische gebeurtenissen zou zijn geweest, zoals bij de ondertekening van de vrede van '14-'18, bij de val van de Bastille in 1789, en bij de landing op de maan om daar een Franse vlag te planten!
Een foto als bewijs? Het is niet meer wat het geweest is...
(foto: facebook.com)