Als Vlaming in Nederland heb ik de voorbije weken weer regelmatig moeten vaststellen dat vele Nederlanders menen dat Sinterklaas enkel een Nederlands kinderfeest zou zijn. Zo van "Santa Claus, ja dat is de Kerstman, dat komt uit Amerika en wordt nu overal gevierd. Maar Sinterklaas, nee die is van ons, dat is typisch Nederlands". Ook al komt-ie uit Turkije, maar da's een detail. Het is in Nederland blijkbaar een wijdverbreide misvatting dat Sinterklaas exclusief "Dutch" zou zijn. En dat is ook verrassend voor Belgen en anderen in verscheidene streken in Europa zoals Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Tsechië waar Sinterklaas en/of Zwarte Piet ook geen onbekenden zijn.Misschien kijken vele mensen niet verder dan hun eigen grenzen, of misschien kijken vele mensen niet verder dan hun neus lang is. Want 30 seconden zoeken op internet levert vanalle informatie op (bij voorbeeld op wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Sinterklaas). Het bewijst hoe sterk mensen in nationale termen denken, naar de nationale media kijken en luisteren, en in de scholen over de nationale onderwerpen leren. De media en het onderwijs maar ook de mensen hebben daar schuld aan, en de oorsprong moet onder andere gezocht worden bij de explosie van het TV-aanbod, de nationale identiteit, en onder-de-kerktoren denken.
Maar het ging hier om de Goede Sint. De enige échte Sint was natuurlijk Nicolaas van Myra, die naast andere bijzondere daden ook ooit 's nachts een bruidsschat voor 3 meisjes door het raam gooide. Hij stierf op 6 december vermoedelijk in het jaar 342. (Dus strikt gesproken is het niet de "verjaardag" van Sinterklaas! Maar omdat verjaardagen zijn door kinderen worden gevierd en bevattelijker zijn dan overlijdensdata, is die historische onjuistheid wel aanvaardbaar.)
Hieruit ontstond veel later het gebruik om cadeautjes te geven aan kinderen. Er werd vanalles bijgefantaseerd. Omdat in koudere streken de ramen niet zomaar open zijn, moesten de cadeautjes door de enige open opening van het huis: de schoorsteen. Maar daarbij werd je zwart van het roet, dus daarom kwam er een helper bij, die er natuurlijk zwart moest uitzien. En Sinterklaas kwam uit het zuiden en daar waren zwarte mensen (Moren en Noordafrikanen). Het is ook de tijd van de mandarijntjes in Spanje en die bracht Sinterklaas mee, dus hij moest uit Spanje komen (ook die onjuistheid is best verteerbaar). En een bisschop met mijter en gewaad moest wel op een paard gezeten zijn, en hij moest bij het maanlicht over de daken kunnen rijden. Kinderen kan je vanalles wijsmaken, dus werd het een uitgebreid verhaal, dat in grote lijnen wel klopt en aan elkaar hangt. En dat is uiteindelijk de sinterklaastraditie geworden.
Ik heb af en toe wel eens een enkele ouder of ouderpaar ontmoet die hier niet aan wensen mee te doen. Sommige zijn niet uit België of Nederland en hebben geen voeling met deze waardevolle maar redelijk lokale traditie (alhoewel, Santa Claus is veel groter en op dezelfde traditie gebaseerd!). Maar sommige anderen willen er om een meer fundamentele reden niet van weten, b.v.:
1) Je maakt je kinderen gewoon iets wijs in plaats van hen te leren hoe het echt zit.
Dat is wat overdreven, want je vertelt (jonge) kinderen toch ook verhaaltjes bij bedtijd (b.v. over Moeder de Gans) in plaats van de werkelijkheid (ganzen kunnen niet spreken, dragen geen kleertjes, en de waarheid over ganzelever)?
2) Je liegt tegen je eigen kinderen, hoe kunnen ze je dan nadien nog geloven?
Liegen is een groot woord voor iets wijsmaken. Kinderen zijn naïef en ouders mogen ook een pretje hebben. En met die geloofwaardigheid komt het wel goed. Tot rond zo'n 6 à 7 jaar is er alleszins geen probleem. Daarna beginnen ze te merken dat dingen niet kloppen, zien ze dat Zwarte Piet witte oren heeft of Sinterklaas niet dezelfde baard, horen ze van vriendjes in de klas die het al weten dat "Sinterklaas niet bestaat". Er ontstaat twijfel in hun hoofdje. Je kan het nog wat rekken voor de laatste keer, met antwoorden van het type "Er zijn ook verklede Pieten en Sinten, die helpen omdat de Échte Sint te druk bezig is" of zo. Maar dat is het begin van het einde. En dan is het inderdaad beter voor je geloofwaardigheid dat je het zelf vertelt voordat ze het 100% zeker geloven van een ander. En het is voor het kind een levensles, dat het niet altijd overal alles van iedereen zomaar mag aannemen. Een stukje levensles. Een klein stapje in het overwinnen van de kinderlijke naïviteit.
3) Je leert je kinderen gewoon liegen en bedriegen, want oudere broertjes of zusjes doen gewoon mee tegen de jongste. Vaak krijgen zij immers ook nog een cadeautje op voorwaarde dat ze het spelletje meespelen, dat ze mee in "het complot" zitten. En dat is bovendien spannend. En zo leren ze de traditie zelf voor later! En ja, ze leren ook een beetje hoe het er in de grote wereld aan toe gaat. Niemand heeft nooit een leugentje om bestwil gemaakt. Je leert om anderen te overtuigen, iets te verkopen, een consistent verhaal op te hangen. Kwaliteiten en ervaringen die van pas komen. Maar het belangrijkste is dat je later in wat je doet niet alleen aan jezelf denkt, anderen helpt, en goed doet in het algemeen. En dat hangt niet af van of je wel of niet meedoet met Sinterklaas.
Ik heb af en toe wel eens een enkele ouder of ouderpaar ontmoet die hier niet aan wensen mee te doen. Sommige zijn niet uit België of Nederland en hebben geen voeling met deze waardevolle maar redelijk lokale traditie (alhoewel, Santa Claus is veel groter en op dezelfde traditie gebaseerd!). Maar sommige anderen willen er om een meer fundamentele reden niet van weten, b.v.:
1) Je maakt je kinderen gewoon iets wijs in plaats van hen te leren hoe het echt zit.
Dat is wat overdreven, want je vertelt (jonge) kinderen toch ook verhaaltjes bij bedtijd (b.v. over Moeder de Gans) in plaats van de werkelijkheid (ganzen kunnen niet spreken, dragen geen kleertjes, en de waarheid over ganzelever)?
2) Je liegt tegen je eigen kinderen, hoe kunnen ze je dan nadien nog geloven?
Liegen is een groot woord voor iets wijsmaken. Kinderen zijn naïef en ouders mogen ook een pretje hebben. En met die geloofwaardigheid komt het wel goed. Tot rond zo'n 6 à 7 jaar is er alleszins geen probleem. Daarna beginnen ze te merken dat dingen niet kloppen, zien ze dat Zwarte Piet witte oren heeft of Sinterklaas niet dezelfde baard, horen ze van vriendjes in de klas die het al weten dat "Sinterklaas niet bestaat". Er ontstaat twijfel in hun hoofdje. Je kan het nog wat rekken voor de laatste keer, met antwoorden van het type "Er zijn ook verklede Pieten en Sinten, die helpen omdat de Échte Sint te druk bezig is" of zo. Maar dat is het begin van het einde. En dan is het inderdaad beter voor je geloofwaardigheid dat je het zelf vertelt voordat ze het 100% zeker geloven van een ander. En het is voor het kind een levensles, dat het niet altijd overal alles van iedereen zomaar mag aannemen. Een stukje levensles. Een klein stapje in het overwinnen van de kinderlijke naïviteit.
3) Je leert je kinderen gewoon liegen en bedriegen, want oudere broertjes of zusjes doen gewoon mee tegen de jongste. Vaak krijgen zij immers ook nog een cadeautje op voorwaarde dat ze het spelletje meespelen, dat ze mee in "het complot" zitten. En dat is bovendien spannend. En zo leren ze de traditie zelf voor later! En ja, ze leren ook een beetje hoe het er in de grote wereld aan toe gaat. Niemand heeft nooit een leugentje om bestwil gemaakt. Je leert om anderen te overtuigen, iets te verkopen, een consistent verhaal op te hangen. Kwaliteiten en ervaringen die van pas komen. Maar het belangrijkste is dat je later in wat je doet niet alleen aan jezelf denkt, anderen helpt, en goed doet in het algemeen. En dat hangt niet af van of je wel of niet meedoet met Sinterklaas.
Er zijn in de Sinterklaastraditie duidelijk regionale verschillen, als gevolg van lokale evolutie in de gebruiken. In Nederland waant men zich kampioen van het Sinterklaasfeest (er is zelfs een "norm" voor de sinterklaasviering: http://www2.nen.nl/consprod/groups/public/documents/bestand/194581.pdf!), en evolueren de vieringen tot steeds uitgebreidere en gekkere toestanden, waarbij media en maatschappij uitgebreid meedoen, ouders elkaar pakjes geven, en Sinterklaas en tientallen Pieten op TV allerlei spannende avonturen beleven. Op zich is dat OK, want ook het meer traditionele Sinterklaasverhaal is een fantasierijke evolutie geweest van de oorspronklijke historische figuur van Nicolaas van Myra. Maar tradities mogen niet té snel evolueren, of het zijn geen tradities meer... Niet qua definitie, maar ook niet in de beleving van de mensen.
In België is het sinterklaasfeest wat traditioneler gebleven, hoewel er ook evolutie is: Hij komt per boot aan in vele steden, is op TV te zien, en er zijn meerdere Zwarte Pieten. Met andere woorden, er wordt niet al te gek gedaan. (Ik realiseer me plots dat dit toch op de sobere Nederlander meer van toepassing zou moeten zijn -- zo van "doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg" --, terwijl juist toch de Belgen meer bourgondisch ingesteld zijn? Aan de andere kant zijn Vlamingen doorgaans wel meer behoudsgezind en dus traditioneler, en Nederlanders meer progressief.) En dus komt Sinterklaas in België op 6 december! En, logischerwijs, worden in de nacht van 5 op 6 december de cadeautjes door Zwarte Piet door de schoorsteen gebracht. De ouders leggen de cadeautjes dan 's avonds op 5 december aan de open haard wanneer de kinderen slapen, en 's morgens zijn de kinderen natuurlijk als eersten beneden en komen dan vertellen wat er is gebeurd. En de kinderlijke fantasie slaat dan vaak op hol, ze hebben Zwarte Piet gehoord of Sinterklaas op het dak zien rijden!
"Pakjesavond" op 5 december bestaat niet in België zoals in Nederland. Ik heb overigens ook nooit begrepen hoe "pakjesavond" 's avonds kan plaatsvinden als Sint en Piet de nacht erna op de daken de cadeautjes brengen? Ik vroeg het eens aan een Nederlandse collega en die zei dat ze de kinderen eventjes afleiden in de keuken en dan de cadeautjes klaarleggen. Ook worden in Nederland de schoentjes al in de dagen en zelfs weken ervoor bij de haard of bij de deur gezet, en dan ligt er 's morgens altijd wel al een klein snoepje in. Dat is ook een evolutie die de magie van het moment van 6 december wegneemt, en kadert binnen de trend van "overdoing it". De kinderen worden erdoor verwend en er is bijna onmiddellijke bevrediging van de kinderwensen. De verwachting wordt niet meer opgebouwd, de kinderlijke fantasie wordt niet meer geprikkeld door het verhaal van Sinterklaas. Enkel de cadeautjes en snoepgoed tellen nog. Sinterklaas en de traditie dreigen verkracht te worden door het eigen succes. En daarnaast staat de goedheiligman onder druk van Kerstmis dat steeds vroeger begint, en het steeds populairder wordende feest van Halloween (het oorspronkelijk Europese feest dat via een 100-jarig ommetje in gewijzigde vorm vanuit Amerika is weergekeerd).
Tenslotte bestaat de idee van "pakjesavond" ook in België, maar dat is dan meer voorbehouden aan Kerstavond of Oudjaar. Met minder vuurwerk dan in Nederland wel te verstaan, maar dat is weer een ander verhaal.
(foto: elsloo.info)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten