0 of 1?

Begin dit jaar las ik een overzicht over "De Jaren '00" in De Standaard. Goed gemaakt op zich, en een mooie gelegenheid om eens terug te kijken op de gebeurtenissen van de voorbije 10 jaar. Maar zijn de jaren van 20o0 t/m 2009 de jaren '00? Is dat de 1ste decade van de 21ste eeuw? Begon het nieuw millennium nu ook alweer op 1 januari 2000 of op 1 januari 2001?

Die laatste discussie werd precies 10 jaar geleden hevig gevoerd. Breed in de maatschappij, tussen wiskundigen en filosofen, historici en computerprogrammeurs. Het ging onder andere over de cijfervormige voorstelling van jaartallen, over het binaire tellen van computers ("there are 10 kinds of people: those who understand binary, and those who don't"), over niets (0) en iets (1), over het jaar 1 van onze tijdrekening, over hele jaren en verjaardagen.

Onder programmeurs in de computerwereld heb je dezelfde 2 scholen. De enen laten de 'loops' in hun softwarecode beginnen met iets als "for i=0 to K". Anderen zweren bij iets als "for j=1 to N". En nog andere programmeurs wisselen wel eens af. Afhankelijk van of in de 1ste passage een 0 of 1 nodig is in de berekening of data array, want P(i+1) of P(i-1) staat minder elegant dan P(i) in de code. In elk geval, vergis u niet: softwaremensen kunnen evengoed in vervoering raken door elegantie in geschreven code als literatuurmensen door elegantie in geschreven teksten.

Onafgezien van het feit dat je een jaar eerder met een nieuwoverzicht kunt uitkomen als je met 2000 begint dan wel met 2001, zijn er argumenten voor beide kampen te geven:

*

Voor het "2000-2009"-kamp (of het "0"-kamp):

-Louter kijkend naar de getallen, horen 0-9 (1 cijfer) bij elkaar en hoort 10 (2 cijfers) daar niet bij. Simpel.

-Computers tellen binair en beginnen met "0" en dan komt "1". Daarom was er ook het Y2K-probleem.

-Een rekenmachientje begint (onderaan) met 0 en gaat tot 9 (bovenaan), waarschijnlijk omdat de vroegere rekenmachientjes door ingenieurs werden ontworpen.

-Eerst heb je "niets" en dan komt er pas "iets" (zoals in het Scheppingsverhaal, al lijkt mij niet dat programmeurs dát argument van onze voorvaderen snel zullen aanhalen!)

-Als we geboren worden, zijn we 0 jaar. Maar niemand zegt dat, iedereen zegt van een baby dat hij b.v. 3 of 6 maand is (al heb ik wel eens in formulieren "0 jaar" ingevuld voor mijn pasgeboren kinderen). En bij zijn 1ste verjaardag -- als hij een heel jaar heeft volgemaakt -- is hij pas "1 jaar" geworden en zal dan een jaar lang aldus worden aangeduid.

-Beginnen met het jaar 1 was een (begrijpelijke) vergissing van onze voorvaderen die onze tijdkalender opstelden, en die het getal nul nog niet of niet goed kenden. Dat wordt b.v. bewezen doordat na het jaar 1 voor Christus het jaar 1 na Christus kwam. En daardoor ook is er de anomalie in onze tijdrekening dat een kind geboren in het jaar -1 in het jaar 1 zijn 1ste verjaardag vieren hoewel wiskundig 1 -(-1) =2 is.
-In Europa begint men met een ground floor ofte een gelijkvloerse verdieping te tellen. In de liften vaak aangeduid met G (=ground floor), B of BG (=begane grond), R (=rez de chausée), of L (=lobby) in hotels. Wat daarboven komt, heet de 1ste verdieping.

*

Voor het "2001-2010"-kamp (of het "1"-kamp):

-Het getal is completeert de reeks 1-9 en maakt er een 10-tal van. Op onze vingers tellen we toch ook tot 10 in plaats van tot 9?

-Wij zijn mensen en geen computers en wij beginnen doorgaans met "1" te tellen (zoals op onze vingers).

-Een telefoontoestenbord begint (bovenaan) met 1 en gaat tot 0 (onderaan), misschien omdat dat het best overeenkwam met de oude draaischijf ("rotary dial") -- lage cijfers bovenaan, hoge cijfers onderaan -- maar dat is niet zeker. Overigens ging de rotary dial ook van 1 (korte draai, 1 puls) tot 0 (lange draai, 10 pulsen). Waarom, weet niemand.

-Eerst was er "niets" en dan pas "iets" (zoals in het Scheppingsverhaal). En pas als er "iets" is, begin je dat ook te tellen.

-Als we geboren worden, beginnen we direct aan ons 1ste levensjaar. De Romeinen zeiden dat overigens ook zo: als je in het antieke Romeinse Rijk "30 jaar" was, betekende dat in feite dat je "in je 30ste levensjaar was". En de Romeinen konden toch goed tellen en rekenen, kijk maar naar hun viaducten en bouwwerken.

-Er bestaat ook geen jaar 0. Onze tijdrekening zit nu eenmaal zo in elkaar dat het 1ste jaar het jaar 1 is. En van daaruit eindigt een decade of eeuw of millenium met respectievelijk een 10-tal, 100-tal of 1000-tal.
-In de USA begint men met de 1st floor te tellen als je een gebouw binnenstapt (dat gebouwen daar vaak ook geen 13th floor hebben, is een ander verhaal :-) ).

*
Wat dat laatste argument betreft, lijkt waar ik werk (het Europees Octrooibureau) men een tussenoplossing te hebben gevonden (daar is men in Europa nogal goed in, ook in de patentwetgeving tussen Duitsland en Engeland, maar ook dat is een ander verhaal). De entree (mét mooie trap) komt er uit op de 1ste verdieping, maar daaronder is nog een verdieping 0 (of is dat toch de kelder??), waar -- oh ironie! -- onder andere de computerspecialisten zitten.

Ik heb immers de neiging te denken dat het "0"-kamp eerder uit ingenieurs, wetenschappers en computerprogrammeurs zou bestaan (exacte wetenschappen), en het "1"-kamp eerder uit literatici, historici en filosofen (humane wetenschappen), maar die overeenkomst is verre van algeheel gecorreleerd.

Overigens vraag ik mij soms grinnikend af waarom, in plaats van exacte wetenschappen en humane wetenschappen, niemand het andersom ooit heeft over respectievelijk inhumane wetenschappen en inexacte wetenschappen, maar dit terzijde. Wat we wel voor het gemak en eenvoud van de discussie zouden kunnen doen, is het "1"-kamp de "eentjes" ("eendjes"?) noemen en het "0"-kamp de "nullen" ("nulletjes"?). Want het blijkt nu dat we er na 10 jaar -- wat zeg ik, na 2000 jaar -- nog lang niet uit zijn en nog een poos zullen blijven verder discussiëren...

(foto: cartoonstock.com)