Prioriteit of iedereen gelijk?

"Priority only works when not everyone gets it" leerde ik ooit tijdens een cursus ISDN in Londen van de instructeur Gary Zielke. "Een cursus wat?" hoor ik u nu denken. Het had te maken met telecommunicatie, maar dat doet verder niet ter zake. Want prioriteit, ofwel voorrangrecht, geldt niet alleen voor pakketjes met spraak die sneller moeten getransporteerd worden dan pakketjes met email, maar ook in het algemene dagelijkse leven.

Ik denk zo maar snel even aan privileges als diplomatieke paspoorten, VIP's, prioriteitsvoertuigen (politiewagens, ziekenwagens,...), kaderpersoneel, parlementaire onschendbaarheid. Allemaal uitzonderingen en legale vormen van voorrang. Maar aan de andere kant is er bijvoorbeeld ook corruptie, duidelijk een niet-wenselijke en illegale vorm van voorrang.

De "egalitairen", zoals ik de enen maar noem en zoals er redelijk veel zijn in protestantse landen als Nederland, vinden dat niet zo goed kunnen. Geen privilegies want iedereen is gelijk. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. De "prioritairen" daarentegen, dat zijn dan de anderen en zo zijn er redelijk veel in milieus met mensen die meer kans hebben om ervan te genieten, vinden prioriteit geen enkel probleem.

Iedereen is inderdaad in principe gelijk, maar ongelijke regelingen moeten kunnen daar waar er ongelijke situaties bestaan. Over die ongelijke uitgangspunten mag en moet discussie zijn, maar er moet een beslissing genomen worden waar men zich aan houdt en die voor iedereen duidelijk is. Transparantie is hierbij essentieel. En er moet ook duidelijk het onderscheid gemaakt worden tussen deze aanvaardbare vormen van prioriteit enerzijds en corruptie anderszijds.

Dit betekent ook niet dat zomaar overal prioriteit moet verleend worden. Maar met een goede reden moet voorrang wel kunnen. Zo'n goeie reden is het algemeen belang. Dat kan in de maatschappij zijn, maar ook binnen een organisatie zoals een bedrijf. Er is bijvoorbeeld bevordering van de communicatie en nationale veiligheid en algemeen belang (diplomatie), sponsoring en subsidiëring (VIP's), veiligheid en algemeen belang (politiewagen), leven dat op het spel staat (ziekenwagen), kosten- of tijdsbesparing (time = money!)(secretaresse die de baas toelaat om andere taken te doen), goed bestuur en algemeen belang (inpopulaire beslissingen van parlementsleden).

Er is ook commerciële of betaalde prioriteit, waarbij je meer betaalt om meer te krijgen, denk aan business class in het vliegtuig, of dure kaartjes voor toneel. Dat is ook verdedigbaar, en dient zelfs het algemeen belang op een andere manier. Want business class en dure kaartjes subsideren goedkopere stoelen achteraan, waardoor er meer mensen van kunnen genieten.

Corruptie dient integendeel een individueel belang, en daarom heeft een maatschappij als geheel er geen belang bij om daarvoor een uitzondering te verlenen. Daarom is een systeem van "checks and balances" goed om dergelijke ongewenste voorrang te vermijden. Helemaal vermijden zal wellicht onmogelijk zijn, maar het moet onder controle blijven.
Er zijn ook twijfelachtige vormen van prioriteit, die moeilijk in 1 van de bovenstaande 3 vakjes te klasseren. Denk bijvoorbeeld aan de eisen die de FIFA stelt om een voetbaltornooi te organiseren.

De efficiëntste en beste manier om corruptie aan te pakken, is om niet toe te staan dat er verschillende categorieën van burgers zijn in een samenleving. Het bekendste voorbeeld van onderscheiden klassen in de recente tijd is waarschijnlijk apartheid in Zuid-Afrika, maar men kan ook denken aan het eeuwenoude kastensysteem in India, aan de slavernij in Amerika en in koloniën, of aan twee-klassensystemen als in Israel (Joden en Palestijnen) of Saoudi-Arabië (Saoudi's en Pakistani of andere werkkrachten). In feite valt de facto patronaat en proletariaat onder dit laatste. Immers, tegen deze grote ongelijkheid ontstond de socialistische en marxistische strijd. Het is in dergelijk systeem met verschillende klassen dat wijdverbreide corruptie kan bestaan, namelijk waar een (kleinere) leidende klasse er belang bij heeft en het in stand houdt ten nadele van een (grotere) lijdende klasse. Jammer genoeg zijn er hiervan talloze voorbeelden in de wereld.

(foto: shutterstock.com)